Zarządzanie kolorem w pigułce (cz. 5) – Profilowanie skanera
Dzisiaj, w czasach dominacji fotografii cyfrowej, skanery zeszły na drugi plan i nie są tak popularne jak dawniej. Jednak wciąż są wykorzystywane na przykład przy archiwizacji dokumentów. Trzeba pamiętać, że przy pomocy skanera możemy wskanować obraz o wielokrotnie większej rozdzielczości niż otrzymamy z aparatu cyfrowego, nawet bardzo wysokiej klasy! Wyższe modele skanerów wyposażone są często w podajniki pobierające automatycznie kolejne strony, dzięki czemu możemy wskanować całą partię dokumentów dosłownie za naciśnięciem jednego przycisku.
Aby kolor na skanie był wierny oryginałowi, skaner należy najpierw sprofilować, czyli stworzyć profil ICC tego konkretnego egzemplarza urządzenia. Profilowanie polega na zeskanowaniu specjalnego wzorca o znanych kolorach i zapisaniu go w pliku. Następnie program tworzący profil porównuje kolory na skanie ze znanymi wartościami i na tej podstawie tworzy profil skanera. Do profilowania skanerów używa się takich programów jak np. X-Rite i1 Profiler.
Skanery wciąż są powszechnie używane, na przykład przy archiwizacji dokumentów.
Skanowanie wzorca
Większość skanerów nie posiada żadnych możliwości kalibracji ani regulacji, natomiast krytycznie ważne jest właściwe ustawieni parametrów programu skanującego. Przed skanowaniem wzorca bezwzględnie należy wyłączyć wszystkie procedury automatycznego dostrajania obrazu: kontrastu, koloru, punktu czerni i bieli, odszumiania, usuwania ziarna fotograficznego, usuwania rastra (descreening), odrestaurowywania kolorów itp. Procedury automatyki skanowania mogą drastycznie zmieniać kolory na skanach powodując tym samym, że cała kalibracja będzie kompletnie pozbawiona sensu. Generalnie należy znaleźć takie ustawiania, aby każdy skan był wykonywany w takich samych warunkach i te ustawienia zapamiętać, lub najlepiej zapisać. Szyba skanera powinna być zawsze czysta. W przypadku skanerów płaskich nieużywana część pola skanowania powinna być zasłonięta lub przykryta klapą, aby w obszar skanowania nie wpadało światło z zewnątrz.
Na zdjęciu powyżej pokazany jest wzorzec IT8.7/2-1993 służący do kalibracji skanera dla materiałów refleksyjnych. Dla skanerów czytających materiały transparentne stosuje się podobnie wyglądający wzorzec IT8.7/1-1993. Wzorce takie i podobne dostarczane są wraz z plikiem opisującym pomiar koloru dla całej partii wyprodukowanych wzorców. Niektórzy producenci mogą także dostarczyć plik z pomiarami konkretnego zakupionego egzemplarza wzorca. Takie rozwiązanie jest oczywiście znacznie lepsze, ponieważ pozwala stworzyć dużo dokładniejszy profil, ale jest także dużo droższe.
Dobre i tanie wzorce produkuje Wolf Faust.
Skan wzorca nie musi być duży, wystarczy plik o rozdzielczości 200 dpi (zapisany w formacie TIFF). Warto zeskanować go w trybie 16-bitowym. Ważne jest, aby skan był czysty. Ewentualne zanieczyszczenia i pyłki można usunąć w Photoshopie, ale nie wolno dokonywać na nim żadnych korekcji barwnych. Najlepiej jednak jest w ogóle nie ruszać skanu.
Tworzenie profilu
Plik z zeskanowanym wzorcem należy wczytać do programu tworzącego profil. Wyświetlone zielone ramki oznaczają pola, które zostaną odczytane i przeanalizowane. Powinny dokładnie pokrywać się z polami skanu, bo tylko wtedy profil będzie prawidłowy. Każdy program pozwala skorygować ich położenie.
Następnie należy wskazać plik referencyjny (Reference Data) przechwoujący fabryczne pomiary tego konkretnego wzorca (lub partii wzorców), a na koniec wywołać funkcję tworzenia profilu i podać nazwę pliku generowanego profilu. Cały proces tworzenia profilu dokona się automatycznie i na dysku zostanie zapisany profil ICC naszego skanera.
Program i1 Profilerpokazuje z jaką dokładnością udało się stworzyć profil. Jeśli parametr Average ΔEjest większy niż 3, to oznacza, że wystąpiły jakieś problemy z dokładnością i profil może nie być dobry. Wtedy należy przejrzeć wszystko od początku, a szczególnie ustawienia programu skanującego oraz dokładność pasowania zielonych ramek wyznaczających pola odczytu. Warto poświęcić trochę czasu na stworzenie dobrego profilu, bo od tego zależy wierność późniejszych skanów.
Stabilność skanera, a w konsekwencji przydatność stworzonego profilu jest wyznaczona głównie przez żywotność lampy w skanerze. Z czasem jasność tej lampy spada, może także zmieniać się jej temperatura barwowa i skaner zaczyna nieco inaczej czytać kolory. Wtedy należy ponownie go sprofilować, oczywiście rozpoczynając proces od ponownego zeskanowania wzorca.
Warto pamiętać o tym, że wzorce starzeją się i zmieniają kolor. Aby jak najdłużej mogły służyć, trzeba je starannie przechowywać, szczególnie w izolacji od światła.
Używanie profilu skanera
Tak stworzony profil powinien zostać podłączony do każdego wskanowanego pliku. Oczywiście należy zawsze pamiętać o tym, aby przy skanowaniu prac używać identycznych ustawień programu skanującego, jak przy skanowaniu wzorca. Inaczej całe profilowanie nie będzie miało sensu! Jeśli program skanujący pozwala na wskazanie profilu skanera i sam go będzie podłączał do skanów, to warto tak go ustawić. Jeśli takiej możliwości nie ma, to profil powinniśmy podłączać samodzielnie w Photoshopie funkcją Edycja→Przydziel profil (Edit→Assign Profile). Dopiero potem możemy konwertować obraz do właściwego profilu docelowego, np. profilu CMYK naszej drukarni.